Conclusie

Om de onderstaande hoofdvragen te beantwoorden geef ik bij elke deelvraag een korte conclusie.

Hoofdvragen:
1.) Hoe was de positie van de vrouw in de Griekse Oudheid?
2.) Wie kan er als schuldige/verantwoordelijke worden aangewezen voor het drama in de Medea?

Deelvragen:
1.) Wie was Euripides?
Euripides was één van de grote drie tragedieschrijvers geboren op Salamis in 480 voor Christus. Hij heeft vele stukken geschreven waarvan er nog 18 tragedies en één satyrdrama aan ons zijn overgeleverd. Hij ging in tegen de normen en waarden van zijn tijd door zich af te zetten tegen de standaard regeltjes voor het schrijven en zijn onderwerpen anders uit te kiezen. Euripides geloofde niet in de algemeen bekende goden, maar stelde zich wel open voor nieuwe religie. Hij bracht de gewone man op het toneel; hij wilde aan zijn publiek laten zien dat ook zijn personages mensen waren. Ook liet hij de vrouw in zijn stukken naar voren komen. Hij stelde aan de kaak dat de vrouw meer was dan iemand die voor nageslacht zorgde. Ook al werd hij door de meeste mensen om zijn eigenaardige schrijfstijl niet gewaardeerd, hij is nu de meest opgevoerde toneelschrijver in Griekenland.
Hij was een lastige man die geen geluk had in de liefde. Zijn twee huwelijken liepen allebei uit in en scheiding.
In 408 vertrok Euripides naar het hof van Archelaüs, waar hij een paar jaar later op merkwaardige wijze stierf.

2.) Wat was de positie van de vrouw in de tijd van Euripides?
In het Atheense leven in de Oudheid zijn vijf vrouwenklassen te onderscheiden. Bij alle vrouwen werd hun leven grotendeels gecontroleerd door mannen. Alleen priesteressen werden als gelijke gezien van priesters, bij de rest was de vrouw ondergeschikt aan de man.
Echtgenotes: Op jonge leeftijd werd door de vader besloten over het huwelijk van zijn dochter. De bruid trok meestal bij de familie van de bruidegom in en moest daar nieuwe regels leren en altijd goed zijn voor haar man. Haar taken bestonden uit het zorgen voor kinderen en het huishouden. Een vrouw behoorde pas echt tot haar nieuwe huis als ze haar eerste kind baarde. Kinderen krijgen was zwaar, vooral vanwege de weinige medische kennis. Bij religieuze gelegenheden speelden vrouwen een belangrijke rol. Dit was vaak één van de weinige momenten dat ze zich buitenshuis begaven. Opmerkelijk was dat vrouwen bij een begrafenis zelfs voor de mannen mochten lopen. Verder hadden vrouwen een teruggetrokken bestaan; ze leefden afgescheiden van de mannen in het vrouwenvertrek. Scheiden was voor vrouwen moeilijker dan voor mannen. Het was niet gepast als een vrouw wilde scheiden; hoewel de middelen voor een scheiding ook voor de vrouw golden, waren ze vaak moeilijk voor haar beschikbaar aangezien ze zich niet buitenshuis mocht vertonen. Kinderen gingen bij een scheiding altijd naar de vader. Mannen beschouwden hun echtgenotes als dom met als enige nut het zorgen voor nageslacht.
Hetaires: Voor plezier en een goed gesprek waren er de hetaires. Deze vrouwen konden ingehuurd worden voor seksueel gezelschap maar waren ook geschoold en konden muziek maken. Ze namen deel aan het sociale leven, kwamen in theater en veel op symposia. Mannen respecteerden de hetaires niet meer dan hun echtgenotes, het werd juist als goed gezien als een man trouwde met een niet-aanzienlijke vrouw.
Prostituees: Zij dienden puur voor seksueel gezelschap en leden een vreselijk leven, vaak in bordelen die voor het grootste gedeelte in handen waren van de staat.
Slavinnen: Deze vrouwen hadden het het slechtst, maar hier werd weinig onderscheid gemaakt tussen de mannen en de vrouwen(wel in taken niet in rechten), ze hadden simpelweg beiden geen rechten.

3.) Wat was zijn visie op de positie van de vrouw blijkens de Medea en hoe brengt hij dat tot uiting?
De personages spreken over de positie van de vrouw, maar dit hoeft niet te betekenen dat dit ook Euripides' mening is. Maar Euripides laat in zijn stuk wel merken dat vrouwen een positie hebben en dus ook belangrijk zijn, belangrijker dan in die tijd werd geacht. De dingen die hij in de Medea beschrijft wat betreft de positie van de vrouw komen grotendeels overheen met die in het algemeen. Hij laat het koor en Medea regelmatig spreken over de regels die voor een vrouw golden. Hij doet dit op een manier dat je erover na gaat denken. Hij stelt het dus aan de kaak en wil de machtsverhouding man-vrouw ter discussie stellen. Zijn visie op de positie van de vrouw is dus niet op t vatten als die van de meeste van zijn tijdgenoten. Maar omdat zijn personages spreken en hij niet, kan ik niet zeggen dat hij vind dat het anders moet, maar hij gaat er in ieder geval niet vanuit dat de situatie van dat moment wel goed is, dat laat hij in het midden.

4.) Wie was volgens Euripides de verantwoordelijke voor de rampen in dit stuk?
Het antwoord hierop is kort: die is er niet. Uit de vele aantekeningen blijkt dat er veel meer voor de schuld van Iason dan voor de schuld van Medea wordt gepleit. Dit is logisch, omdat Medea's daden al aangeven dat ze schuldig is. Iason is ook schuldig, als hij niet in zijn verlangen naar macht met de prinses was getrouwd was er niks aan de hand geweest. Maar Medea heeft vier moorden gepleegd, iets wat op geen enkele manier helemaal is goed te praten. Beiden zijn schuldig, maar ook onschuldig als je kijkt hoe vaak het lot en de goden als oorzaak worden genoemd. Het enige wat je uit dit stuk met zekerheid kan afleiden is dat Euripides Iason neerzet als een ongelofelijke egoïst en hij aantoont dat Medea haar zelfbeheersing totaal is verloren.
Op een bepaald moment krijgen de kinderen zelfs de schuld; dit is totaal onterecht. Zij hebben er namelijk niet voor gekozen de kinderen van Iason en Medea te zijn, hoewel ze hier wel door beide ouders voor worden gestraft. Dit geeft maar weer aan hoe dramatisch tragedie is en hoe goed Euripides dit kan overbrengen.

5.) Zijn er bewerkingen van deze tragedie gemaakt, en hoe komen die overeen met het origineel?
Tijdens mijn onderzoek ben ik vele bewerkingen van deze tragedie tegengekomen. Eigenlijk zou je elke vertaling wel een bewerking kunnen noemen. Ik heb ook andere vormen gevonden zoals opera, film en beeldende kunst. Door tijdgebrek heb ik weinig van deze bewerkingen kunnen gebruiken in mijn onderzoek. Alleen de Tv-serie Medea heb ik gevolgd. Het is duidelijk te merken dat deze moderne versie erg verschilt van het origineel. Ik heb nu twee afleveringen gezien en heb geen idee hoe ze naar de slechte afloop van dit verhaal gaan toewerken. De serie begint op het moment dat de liefde tussen Medea en Iason opbloeit, een stuk dat dus niet in de tragedie staat. Hierdoor heb ik nog weinig overeenkomsten gevonden, maar die zullen ongetwijfeld komen. De namen Medea en Iason worden wel gebruikt en ook hun karakters komen overeen: Iason is een rationeel en zakelijk type terwijl Medea erg emotioneel is.

6.) Is de tragedie nog actueel?
Tegenwoordig bestaat er een naam voor een ouder die zijn kinderen vermoordt: Het Medea-syndroom. Deze naam geeft aan dat het verhaal van alle tijden is. Deze maand nog(januari 2005) vond er in Zoetermeer een familiedrama plaats, waarbij een moeder haar kinderen vermoordde en daarna zichzelf ombracht. De psychologische kenmerken van dit syndroom zijn weinig veranderd. Het is opmerkelijk dat bij de uitspraken van een psycholoog over zo'n familiedrama de overeenkomsten met de Medea ontzettend groot zijn. Euripides wordt ook wel gekenmerkt door zijn psychologische aspecten, iets waar ik me eerst niet zo van bewust was. Maar nu ik erachter ben gekomen dat psychologen na vele studies het syndroom net zo beschrijven als Euripides' bij Medea voordeed, vind ik dat erg knap.

Hieronder vind je een toelichting met quotes van de hoogleraar klinische psychologie Wim Wolters die antwoord geeft op de vraag wat iemand ertoe drijft om zijn eigen kinderen te vermoorden in Nova van 1 juni 2004.

"Ze zijn of psychotisch of heel erg depressief of buitengewoon wanhopig en kunnen dat op een hele intelligente manier vaak voor de buitenwereld verbergen. En dan zegt iedereen: 'Ja, we hebben niets aan haar gezien'... Je kan heel goed splitsen en verduisteren."
- Medea was buitengewoon wanhopig, dat is duidelijk, en hoewel ze aan het publiek haar plannen laat weten, merken Iason, Creon, de prinses en Aigeus niks daarvan. Creon is wel bang, maar nadat Medea met hem heeft gepraat laat hij haar nog een dag blijven en Iason staat het toe dat ze de prinses geschenken geeft. Medea verzint allerlei verhalen om anderen te misleiden en kan dus heel goed splitsen en verduisteren.

"Je kunt heel erg goed en orderlijk dingen plannen en organiseren zonder dat je daarbij psychisch heel erg evenwichtig bent. Dus dta heeft met die splitsing te maken. Je kunt hele ernstige problemen hebben en toch in een ander domein zaken voortreffelijk regelen."
- Medea denkt erg goed na over wat ze allemaal moet regelen wil ze haar plannen goed laten uitkomen. Ze doet naar Aigeus toe alsof ze verdrietig is, en een nieuw leven wil beginnen, maar heeft het niet over wraak. Ook bij Creon slijmt ze om nog een dag te blijven. Ze weet dus heel goed anders over te komen dan dat ze eigenlijk is.

"Maar dat zegt wel dat het moeilijk is voor de omgeving om daarop te reageren."
- Iason weet duidelijk niet hoe hij moet reageren op de moord van de prinses. Hij gaat naar Medea toe, waarschijnlijk om over zijn verdriet bij haar te klagen. Maar als hij dan ook erachter komt dat zijn kinderen vermoord zijn weet hij niet meer hoe hij moet reageren en gaat hij uiteindelijk maar weg om zijn vrouw te begraven.

"Heel veel mensen in die situaties - er zijn overigens ook mensen die het aankondigen en die er over praten - Maar er zijn ook mensen die het helemaal in stilte doen en die naar buiten toe een zeker evenwicht kunnen laten zien. En dat maakt het ook erg moeilijk."
- Aan de ene kant praatte Medea er wel over, met het publiek en door te jammeren. Maar voor Iason, Creon, de prinses en de kinderen was dit minder duidelijk. Zij had het dus een beetje van allebei: in stilte doen en erover praten.

"Heel vaak is het niet echt te herkennen of onderkennen. Dan zijn er geen echte signalen. Je kunt wel gsignalen laten zien van onevenwichtigheid of depressieviteit, maar de verbinding naar je kinderen doden is een heel ander verhaal. Zelfs al komt iemand bij een hulpverlenenr - een deel van deze ploeg komt niet bij een hulpverlener - dan noch is het erg moeilijk, voor die hulpverlener, om dat op te sporen."
- Dit geld ook voor de Medea, ze geeft wel signalen af, maar zelfs voor het publiek is het een verwachte wending dat ze opeens haar kinderen van plan is te doden. Het publiek wordt er wel eerder attent op gemaakt dan Iason zelf, maar toch is dit een onverwachte situatie.

"Maar er komt bij dat die mensen zich heel erg vaak isoleren, ze kunnen een schijncontact hebben maar een echt contact is er niet. Dat maakt het ingewikkelder."
- Medea isoleert zich niet zelf, dat wordt voor haar gedaan: de paidagogos stuurt de kinderen weg van Medea en Iason is het huis uit. Maar het contact dat ze heeft bijvoorbeeld met Aigeus, kan je een schijncontact noemen. Dit geldt ook voor het gesprek met Creon, en ook het gesprek waarin Medea Iason vraagt om de kinderen niet te laten verbannen.